Tết Nguyên Tiêu là một trong những ngày lễ quan trọng của người dân Việt Nam. Tuy nhiên không phải ai cũng biết Tết Nguyên Tiêu là Tết gì và được tổ chức vào ngày nào. Lần này, hãy cùng mình tìm hiểu nguồn gốc, kiến thức, ý nghĩa và những phong tục liên quan đến ngày nhé.
1. Tết Nguyên Tiêu là gì?
Tết Nguyên Tiêu hay còn được biết đến là Rằm Tháng Giêng hay tết Thượng Nguyên. Đây là một ngày lễ được bắt nguồn từ Trung Quốc, thường kéo dài từ ngày 14 đến 15 tháng Giêng âm lịch hàng năm.
2. Nguồn gốc và ý nghĩa của ngày Tết Nguyên Tiêu
Theo Tiến sĩ Đinh Đức Tiến thuộc khoa Lịch sử của trường Đại học Xã hội và Nhân văn, tết Nguyên Tiêu bắt nguồn từ một sự tích tại Trung Quốc. Tuy nhiên theo thời gian, có rất nhiều thoại bản khác nhau được ra đời. Cùng tham khảo hai phiên bản thường gặp nhất giải thích nguồn gốc tdịp này dưới đây.
2.1. Sự tích của Tết Nguyên Tiêu 1
Theo nhiều tài liệu cho biết, Tết Nguyên Tiêu bắt nguồn từ thời Tây Hán tại Trung Quốc. Vào thời điểm lúc bấy giờ, mọi người thường tổ chức lễ hội rước đèn vô cùng long trọng. Câu chuyện bắt đầu khi các cung nữ ở trong cung thường nhớ nhà nhưng lại không thể rời khỏi hoàng thành.
Lúc này, Đông Phương Sóc – viên sủng thần của Hán Vũ Đế đã thấu cảm nỗi nhớ nhà của các cung nữ. Ông hiến kế với nhà vua rằng rằm tháng giêng, vua cùng người nhà nên lánh nạn ở trong cung. Đồng thời cho treo đèn lồng đầy sân để giả cảnh lửa cháy nhằm lừa Hỏa thần.
Hán Vũ Đế đồng ý và từ đó vào ngày rằm tháng giêng hằng năm, cả nước đều treo lồng đèn. Nhờ vậy mà các cô cung nữ có thể gặp được người thân của mình.
Ngày lễ này đã được lưu truyền qua hàng trăm năm và lan rộng đến Việt Nam. Tuy nhiên, Tết Nguyên Tiêu tại Việt Nam đã được biến tấu để phù hợp với văn hóa nước ta. Vậy nên việc đón dịp Tết này trong nước cũng có đôi chút khác biệt so với Trung Quốc.
2.2. Sự tích Tết Nguyên Tiêu 2
Từ thuở xa xưa, có một con thiên nga từ trên trời bay xuống và bị một người thợ săn bắn chết. Biết được điều đó, Ngọc Hoàng vô cùng tức giận. Vậy nên ngài đã sai Thiên Tướng đối trụi trần gian vào đúng ngày 15 tháng 1 âm lịch. Tuy nhiên, một vài vị tiên đã không đồng ý với hành động này. Họ đã liều mình xuống trần để hiến kế cho chúng sinh tránh được kiếp nạn trên.
Vậy nên vào ngày đó, mọi nhà đều treo đèn lồng và bắn pháo hoa. Điều đó khiến Ngọc Hoàng tưởng rằng trần gian đã được đốt trụi. Vậy nên loài người đã tránh được khỏi thảm cảnh diệt vong.
2.3. Ý nghĩa của Tết Nguyên Tiêu
Tết Nguyên Tiêu có nghĩa là đêm rằm đầu tiên của năm mới. Trong đó, Nguyên nghĩa là thứ nhất và Tiêu nghĩa là đêm. Ngoài ra, người Việt Nam còn gọi ngày này là Tết Thượng Nguyên. Mục đích là để phân biệt với Tết Trung Nguyên (rằm tháng bảy) và Tết Hạ Nguyên (rằm tháng mười).
Đây là một ngày lễ quan trọng đối với người Phật Giáo. Tất cả là bởi vì hai câu nói “Cúng quanh năm không bằng Rằm tháng giêng” và “lễ Phật quanh năm không bằng Rằm tháng giêng”.
Vào ngày này, mỗi gia đình thường chuẩn bị một mâm cỗ cúng để thể hiện lòng thành kính, biết ơn đối với ông bà tổ tiên cũng như Phật tổ. Đồng thời cầu mong năm mới được nhiều bình an, may mắn, tài lộc sung túc.
Tùy theo từng gia đình mà mâm cỗ vào ngày Tết Nguyên Tiêu sẽ ít hay nhiều. Tuy mỗi gia đình có thể chuẩn bị những mâm cỗ khác nhau. Nhưng mục đích vẫn là thể hiện lòng thành kính với tổ tiên và Phật tổ của mình.
3. Phong tục và những lễ hội trong ngày Tết Nguyên Tiêu của các nước
Một số nước trên thế giới vẫn đón ngày Tết Nguyên Tiêu hàng năm. Đồng thời cách đón ngày lễ này của mỗi nước cũng có sự khác nhau.
3.1. Tại Việt Nam
Tại Việt Nam, Tết Nguyên Tiêu được tổ chức vào ngày rằm tháng giêng. Đây là thời điểm mọi người lên chùa cúng sao giải hạn và cầu xin những điềm lành trong năm mới. Một số nơi vẫn còn cộng đồng người Hoa sinh sống, họ sẽ tổ chức nhiều hoạt động và lễ hội đặc biệt vào dịp lễ này.
Điển hình trong đó là Quận 5 tại thành phố Hồ Chí Minh. Đây được xem là khu vực tập trung đông người Hoa sinh sống nhất tại Sài Gòn. Những người Hoa tại đây sẽ tổ chức các lễ hội đặc sắc tại Hội quán, gia đình như: diễu hành, các nghi thức lễ, trình diễn ca kịch cổ truyền, thư pháp, trình diễn âm nhạc,…
3.2. Tại Trung Quốc
Trung Hoa được biết đến là cái nôi của Tết Nguyên Tiêu. Ngày lễ này cũng được gọi với cái tên là Tết Thượng Nguyên hoặc Tết Trạng Nguyên ở đất nước này. Vào dịp lễ này hàng năm, người dân sẽ cúng tế cầu an cầu phước và ăn bánh trôi. Sau đó họ cũng tổ chức một số hoạt động đặc sắc như: thi đoán hình trên lồng đèn, ngâm thơ, ghi ước nguyên lên đèn lồng rồi thả lên trời vào buổi đêm.
3.3. Tại những nước khác
Một số nước từng sử dụng lịch mặt trăng (âm lịch) như Hàn Quốc hay Nhật Bản cũng đón ngày lễ này. Họ mong chờ mỗi khi Tết Nguyên Tiêu đếm ngược như ở Việt Nam và Trung Quốc.
Tại Hàn Quốc, rằm tháng giêng còn gọi là lễ Daeboreum. Mọi người sẽ cùng nhau chơi trò Samulnori vào đêm trước Daeboreum; Hoặc leo núi để trở thành người đầu tiên được nhìn thấy mặt trăng mọc.
Tại Nhật Bản, rằm tháng giêng được gọi là lễ Koshogatsu. Người dân ở đất nước này cầu nguyên cho một mùa vụ bội thu. Họ thường sẽ ăn cháo đậu đỏ vào buổi sáng của lễ Koshogatsu.
4. Những câu thành ngữ về ngày Tết Nguyên Tiêu
Tham khảo một số câu thành ngữ hay nói về ngày 15 tháng Giêng:
- Lễ Phật quanh năm không bằng Rằm tháng Giêng
- Giỗ tết cả năm không bằng ngày rằm tháng Giêng
- Ăn chay niệm Phật cả năm, Không bằng dự hội ngày Rằm tháng Giêng
- Giao Thừa ra quận Nhất, Nguyên Tiêu về quận Năm
5. Mâm cỗ cúng Tết Nguyên Tiêu (Rằm tháng Giêng) cần có những gì?
Vào ngày này thì đương nhiên không thể thiếu mâm cỗ cúng. Dựa vào điều kiện gia đình mà gia chủ chuẩn bị sao cho phù hợp nhất. Cần tập trung chú trọng vào yếu tố nghiêm túc và lòng thành tâm hơn việc chuẩn bị mâm cúng nhiều ra sao.
5.1. Mâm cỗ cúng mặn
- Thịt vai luộc: 5 lạng.
- Canh măng: 1 bát.
- Xào thập cẩm: 1 đĩa.
- Nem: 1 đĩa.
- Rau xào: 1 đĩa.
- Giò: 1 đĩa.
- Xôi gấc: 1 đĩa.
- Hoa quả: 1 đĩa.
- Các vật phẩm khác: Trầu cau, rượu, đèn nến, hương hoa vàng mã.
Đặc biệt, trong mâm lễ cúng không thể thiếu bánh trôi nước. Ý nghĩa của việc ăn bánh trôi nước trong ngày Tết Nguyên Tiêu chính là mong muốn mọi việc trong năm đều trôi chảy, hanh thông.
5.2. Mâm cỗ cúng chay
Bên cạnh mâm cúng mặn, một số gia đình cũng chuẩn bị mâm cúng chay để cúng rằm tháng giêng. Các món trong mâm cúng Phật bao gồm:
- Trái cây.
- Các món đậu.
- Chè xôi.
- Canh xào không dùng hương liệu.
- Bánh trôi nước.
- Cỗ chay tùy loại từ 10, 12 đến 25 món.
6. Giải đáp các thắc mắc có liên quan
Dưới đây là một số câu hỏi liên quan đến Tết Nguyên Tiêu mà mọi người thường thắc mắc.
Tết Nguyên Tiêu 2023 rơi vào ngày mấy Dương lịch?
Tết Nguyên Tiêu 2023 rơi vào ngày 4/2 – 5/2. Thông thường, ngày lễ này sẽ diễn ra từ giữa đêm 14 đến hết ngày 15 tháng giêng âm lịch hàng năm.
Tết Nguyên Tiêu tiếng Anh là gì?
Tên tiếng Anh của ngày này là Lantern Festival.
Tết Nguyên Tiêu tại Trung Quốc ăn gì?
Vào ngày Tết Nguyên Tiêu tại Trung Quốc, mọi người sẽ thường ăn bánh trôi, bánh táo đỏ, há cảo, bánh yến mạch,… Mục đích là để cầu may mắn và sức khỏe cho bản thân trong năm tới.
7. Tổng kết
Tết Nguyên Tiêu là gì? Nguồn gốc và ý nghĩa của ngày này đã được trình bày ngay trên đây. Vậy là chúng ta đã khám phá thêm một ngày lễ đặc biệt trong năm của người Việt Nam.
Đừng bỏ lỡ bất kỳ kiến thức thú vị nào mỗi ngày bằng cách tiếp tục theo dõi Dchannel của Di Động Việt nhé. Cảm ơn bạn đã quan tâm bài viết lần này của mình. Và đừng quên khẩu hiệu “MUA ĐIỆN THOẠI ĐẾN DI ĐỘNG VIỆT” để nhận nhiều ưu đãi hấp dẫn!
Xem thêm:
- Tết Hàn Thực là Tết gì? Nguồn gốc, ý nghĩa và các phong tục tập quán của ngày Tết Hàn Thực
- Tổng hợp các bài văn khấn mùng 2 Tết 2023 Quý Mão đầy đủ và chính xác nhất
- Tổng hợp các bài cúng Tất niên trong nhà, ngoài trời, gia tiên, cơ quan,… đầy đủ nhất
- Mâm ngũ quả ngày Tết có ý nghĩa gì? Cách sắp xếp ra sao và những sai lầm nào cần tránh?
Di Động Việt
